Sprzęgło samochodowe najczęściej kojarzy nam się z tym, które montowane jest w manualnej skrzyni biegów. Tam działa ono ręcznie, a operujemy nim lewą nogą, za pomocą pedału znajdującego się skrajnie z lewej strony. Ten schemat zna praktycznie każdy kierowca, jednak w przypadku skrzyń automatycznych jest już nieco inaczej. Nasza wiedza o nich jest dużo mniejsza i skoro wiemy, że mając taką skrzynię nie znajdziemy już pedału sprzęgła w kabinie pojazdu, to część osób myśli, że sprzęgła tam wcale nie ma. Otóż nic bardziej mylnego, automat również je posiada, lecz nie jest ono cierne (jak w skrzyni ręczne), ale hydrokinetyczne. Nazywane jest również konwerterem momentu obrotowego (lub po prostu konwerterem), a w przypadku starszych Mercedesów było także zwane z niemieckiego Wandlerem.

Czym jest sprzęgło hydrokinetyczne?

Aby lepiej zrozumieć z jakim mechanizmem mamy do czynienia, zbadajmy jego główną zasadę działania. Sprzęgło tego typu nie powoduje stałego połączenia silnika z kołami pojazdu. Energia przenoszona jest przez płyn, który wprawiany jest w ruch wirowy przez łopatki pompy – części sprzęgła, która pracuje zawsze razem z silnikiem. Po drugiej stronie mamy turbinę, która jest niejako lustrzanym odbiciem pompy i ma za zadanie przyjmować moment obrotowy, wywołany opływaniem jej łopatek przez ciecz, wprawioną uprzednio w ruch przez pompę. Turbina z kolei połączona jest na stałe ze skrzynią biegów, a więc w konsekwencji także z kołami.

Jak to działa?

Gdy silnik pracuje na wolnych obrotach, ruch płynu w konwerterze jest niewielki. Wystarczy jednak do tego, by po puszczeniu hamulca, gdy auto stoi na płaskiej powierzchni, zaczęło ono powoli toczyć się do przodu (lub do tyłu, zależnie od wybranego biegu). Silnik nie może zgasnąć, bo choć płyn w sprzęgle stawia pewien opór, to nie jest on jednak wystarczający by „zadusić” motor. Dopiero gdy podniesiemy obroty dodając gazu, płyn zaczyna krążyć po konwerterze bardzo szybko, powodując dużo większy napór na łopatki turbiny. W ten sposób samochód zaczyna o wiele intensywniej się rozpędzać, a gdy osiągnie wystarczająco duża prędkość, skrzynia wybierze wyższe przełożenie.

Wady i zalety sprzęgła hydrokinetycznego

Na pierwszy rzut oka wszystko wydaje się bardzo dobrze przemyślane. Sprzęgło działa w pełni automatycznie, nie trzeba go obsługiwać pedałem, auto normalnie jeździ, przyspiesza, nie gaśnie gdy się zatrzymujemy. Jednak oprócz sporej listy zalet mamy też niemałą listę wad. Przyjrzyjmy się temu bliżej:

Zalety konwerterów:
– nie wymagają obsługi
– zapewniają płynne ruszanie
– auto nie szarpie podczas jazdy
– silnik nie zgaśnie gdy się zatrzymamy
– nie zużywają się jak sprzęgła cierne

Wady konwerterów:
– wprowadzają spore straty mocy
– generują dużą ilość ciepła
– ich koszt jest niemały
– posiadają dużą masę
– są dość duże

Co gdy dojdzie do awarii?

Podchodząc do sprawy czysto teoretycznie, w idealnym warunkach konwerter momentu obrotowego nie powinien zużyć się nigdy. Nie występuje tam bowiem tarcza z okładzinami ciernymi, jak jest to przy sprzęgle do skrzyni ręcznej – jej zużycie jest normalnym skutkiem eksploatacji. Natomiast w sprzęgła hydrokinetycznego cała energia przekazywana jest przez ciecz, która z zasady nie powinna spowodować żadnego zużycia ani uszkodzeń wewnętrznych elementów. Niestety tak jest tylko w idealnych warunkach, a w rzeczywistości bywa często inaczej.

Sporo kierowców zaniedbuje wymiany oleju w skrzyniach automatycznych. Przez to ten staje się mocno zanieczyszczony różnymi ciałami stałymi, jak na przykład fragmenty okładzin z tarczek sprzęgłowych, które znajdują się już wewnątrz samej skrzyni. Płyn w sprzęgle jest tym samym, który wypełnia skrzynię, więc wszystkie te cząsteczki i zanieczyszczenia mogą przeniknąć także do konwertera, a to spowoduje bardzo szybkie zniszczenie łopatek pompy i turbiny. Jeżeli już tak się stało, to samochód będzie jeździł coraz bardziej „ospale”, będzie trzeba coraz wyższych obrotów by ruszył z miejsca, aż w końcu całkowicie przestanie jechać.

(zakończenie)
Jak możemy się przekonać, sprzęgła hydrokinetyczne są dość ciekawą konstrukcją, która sprawia że jazda samochodem staje się czystą przyjemnością. Jednak gdy dojdzie do jakiegoś uszkodzenia, mogą naprawdę mocno uderzyć nas po kieszeni. Jednak nie oznacza to wcale, że są rozwiązaniem złym, czy wadliwie zaprojektowanym. Jeżeli dbamy o naszą skrzynię automatyczną, wymieniamy olej w regularnych odstępach czasu i nie katujemy auta, konwerter powinien służyć nam bezawaryjnie przez całe jego życie.